Blasfemiewet in Pakistan: omstreden wet vaak gebruikt als wapen

10 september 2020

De meningen over de blasfemiewetgeving in Pakistan lopen uiteen. Moet deze wetgeving worden afgeschaft of aangepast, of deugt de wet? Onlangs sprak de bekende Pakistaanse christin Asia Bibi zich uit over de wetgeving. In een interview met CIP.nl bespreekt HVC-directeur Jan Dirk van Nifterik de Pakistaanse wet omtrent godslastering:
   
“Asia Bibi heeft uit goede bedoelingen de liefde voor haar land Pakistan laten spreken. Laten we wegblijven van complottheorieën en aannames.” Zo reageert Jan Dirk van Nifterik, directeur van Stichting Hulp Vervolgde Christenen (HVC) op recente uitspraken van Asia Bibi die tot gefronste wenkbrauwen leidden. Als christen nam ze het op voor de omstreden blasfemiewetgeving die wordt misbruikt door Pakistaanse rechters. Is Bibi onder druk gezet of zelfs gehersenspoeld?, vragen critici zich af.

Hebben jullie contact met mensen rondom Bibi? Wat weten jullie over haar huidige situatie?
“We staan in contact met mensen om haar heen. Bibi woont op een anonieme locatie en het gaat goed haar. Meer kan ik er niet over zeggen.” Bibi werd vorig jaar na een jarenlang verblijf in een dodencel vrijgesproken. Met haar gezin vluchtte ze uiteindelijk naar Canada.

Bibi nam het onlangs in een interview op voor Pakistan en sprak zelfs positieve woorden over de omstreden blasfemiewetten, ondanks dat ze jarenlang in een Pakistaanse dodencel verbleef. Hoe verklaar je dit?
“Ik geef liever geen waardeoordeel aan de uitspraken van Asia Bibi. In de media lees ik dat anderen dat wel doen, maar zelf vind ik dat niet passend. De vraag is in hoeverre zij is voorbereid op het interview en in hoeverre zij de impact van zo’n interview kan overzien. Ik snap dat haar uitspraken verwarrend overkomen, het is daarom goed om er inhoudelijk op te reflecteren.

Uit haar uitspraken blijkt in ieder geval een liefdevolle, christelijke houding richting haar land. Dat vind ik mooi om te zien. En haar uitspraak over de blasfemiewetten, daar kun je alles van vinden. Vergeet niet dat veel landen in de wereld dergelijke wetten hebben (ook in Nederland was tot 2014 een wet geldig die godslastering verbood). Wat in Pakistan vooral problematisch is, is de eenzijdige bescherming die het biedt voor de islam en de strafmaat: een levenslange gevangenisstraf of de doodstraf. Dat is zwaar overdreven. De strafmaat is niet proportioneel. Ter vergelijking: in Nederland was de maximale gevangenisstraf destijds drie maanden.

Bibi heeft gezegd dat de blasfemiewetten worden misbruikt door kwaadwillende mensen. Die analyse snijdt hout, want dat is er wat feitelijk gebeurt in haar land. Met haar verlangt HVC dat dit stopt en christenen niet langer vals worden beschuldigd en aangeklaagd. We zijn er al heel lang mee bezig om hier aandacht voor te krijgen, in de hoop dat de wetgeving wordt hervormd en misbruik van de blasfemiewetten ook strafbaar wordt gesteld.”

Maar kun je je desondanks voorstellen dat haar uitspraken verwarrend overkomen? Het is een wonder dat ze überhaupt nog leeft. Dan zou je toch niet zo’n milde houding jegens Pakistan verwachten?
“Bibi lijkt het in dit interview op te nemen voor de wetgeving in Pakistan en ik snap dat dit verwarring oproept bij mensen die haar geholpen hebben”, constateert Van Nifterik. “Tegelijkertijd geeft Bibi ook aan waar het veelvuldig mis gaat; en dat is dat er van de blasfemiewetten misbruik wordt gemaakt. Als HVC-directeur zou ik haar willen aanvullen door op te roepen tot een snellere rechtsgang. In Pakistan verblijven slachtoffers van de blasfemiewetten nu veel te lang in de gevangenis.

Naast het juridische aspect is er ook het maatschappelijk probleem. Een beschuldiging van blasfemie leidt regelmatig tot een grote volkswoede. Fanatici proberen slachtoffers te vermoorden, voordat ze ook maar een rechtszaal hebben gezien. Deze mensen nemen op basis van zo’n beschuldiging klakkeloos over dat iemand schuldig is. Dat maakt een blasfemiebeschuldiging tot zo’n krachtig wapen, om een ruzie te beslechten of iemand uit de weg te ruimen.

Bibi heeft met haar uitspraken in ieder geval bereikt dat het gesprek over de omstreden wetgeving in Pakistan weer onder de aandacht is gekomen. Dat gesprek moeten we blijven voeren.”

Ze nam ook afstand van haar autobiografie. Geeft het boek aanleiding om dat te doen?
“Allereerst: bij de totstandkoming van dit boek is HVC geen partij geweest. Maar we herkennen de gang van zaken in het boek, we zien zelf geen reden om er afstand van te nemen. Ik heb wel te doen met de Franse auteur Anne-Isabelle Tollet. Zij schreef niet alleen haar boek, maar speelde ook een belangrijke rol in de vrijlating van Bibi door wereldwijd aandacht te vragen voor haar zaak. Het is treurig dat de verhouding tussen Bibi en de journaliste door de uitspraken nu onder druk komt te staan.”

'Ze heeft kerkleiders, martelaren en mensenrechtenverdedigers een mes in de rug gestoken', zegt een christelijke pastor uit Karachi. Begrijp je zijn reactie?
“Als één van de hulpverleners die veel tijd en energie in de vrijlating van Bibi heeft gestoken, ervaar ik haar uitspraken niet als een mes in de rug. De uitspraken kunnen verwarring oproepen, maar deze uitspraak gaat mij veel te ver. Zojuist heb ik geprobeerd om uit te leggen dat Bibi’s uitspraken voor een groot deel ook hout snijden.”

Betrokkenen suggereren dat Bibi onder druk zou zijn gezet. Zou dat kunnen?
“Ik kan niet goed beoordelen of ze een bepaalde druk ervaart”, geeft de directeur aan. “Ik zie er geen aanleiding toe om dat te denken. Wat ik vooral zie is een vergevingsgezinde, liefhebbende Bibi die door en door Pakistaans blijft en haar vaderlandsliefde liet spreken. Ik zou daar niet te veel achter zoeken. Bibi lijkt vooral een vrouw te zijn die vanuit haar hart heeft gesproken."

"Vergeet niet dat het heel logisch is om terug te verlangen naar het land waar je bent grootgebracht. Als je als Nederlander door omstandigheden gedwongen in een ander land terechtkomt, verlang je waarschijnlijk op een gegeven moment ook weer terug naar je eigen land. Ik las ook de suggestie dat Bibi moet zijn gehersenspoeld. Laten we wegblijven van complottheorieën en aannames."

"Daar komt nog bij dat Bibi uiteindelijk is vrijgesproken door Pakistaanse rechters en met hulp van de regering het land uit is gekomen. De credits die zij haar land geeft, zijn dan ook deels terecht. Ook al was er veel internationale druk voor nodig en kwam het proces veel te laat op gang kwam. De rechters zijn uiteindelijk niet bezweken onder alle druk en hebben rechtgesproken.”

Zeg je hiermee dat we niet moeten denken dat iedereen in Pakistan een tegenstander van Bibi is?
“Laten we alles wat zich in Pakistan afspeelt niet over één kam scheren. Daar is ook een mensenrechtenbeweging die opkomt voor minderheden. Ja, er is een harde kern die Bibi koste wat kost uit de weg wil ruimen. Tienduizenden mensen gingen de straat op om op te roepen tot haar dood. En toch zijn er ook grote groepen die daar niet in meegaan, inclusief islamitische leiders. En nogmaals, uiteindelijk is Bibi in Pakistan vrijgesproken.”

Over die harde kern gesproken. Zijn zij in staat om Bibi op haar huidige plek te beïnvloeden?
“Het is niet ondenkbaar dat extremistische moslims met haar in contact kunnen komen, maar ik heb alle vertrouwen in de veiligheidsdiensten van Canada. De suggestie dat haar uitspraken onder hun invloed zijn gedaan, lijkt me weinig realistisch.”

In hoeverre is de vaderlandsliefde die Bibi uit mainstream? Zie je dit bij meer Pakistaanse christenen die zijn vervolgd?
“Vooropgesteld: Bibi is boegbeeld geworden van de vervolgde kerk. Dat ze als blasfemieslachtoffer zo breed in de media komt, is een uitzondering. Pakistaanse christenen die vervolgd worden blijven liever onder de radar en bouwen anoniem een nieuw leven op. Dat is meestal ook ons advies aan hen. Bij Bibi kan dat niet, omdat ze een beroemdheid is geworden."

"Je vraag is gemakkelijker te beantwoorden vanuit algemeen christelijk perspectief. Ik ontmoet voortdurend vaderlandslievende christenen die de nood van hun land op het hart dragen en van daaruit in hun land de boodschap van de Heere Jezus willen delen. Laten we ook niet vergeten dat er veel Pakistaanse christenen zijn die wél een normaal leven in hun land hebben opgebouwd en wél vredelievende buren hebben. Zij hebben hun cultuur lief en voelen zich verbonden met hun vaderland. Ook in dat opzicht is het verlangen van Bibi om terug te keren naar Pakistan begrijpelijk”, aldus Van Nifterik.

Dit interview op CIP >